Gelir getirmeyen su (GGS), üretilen ve tüketiciye ulaşmadan kaybedilen sudur. Kayıplar, fiziki kayıplar (gerçek kayıplar olarak da anılır) veya idari kayıplar (örneğin hırsızlık veya ölçüm hataları nedeniyle) olarak ikiye ayrılır.
İçmesuyu sistemlerinde uluslararası ölçekte kabul edilen ve önlenemeyen kayıplar kaçınılmayan kayıplar olarak adlandırılır. Ancak kaçınılmayan kayıpların toplam su kaybına etkisi göz ardı edilebilecek kadar azdır. Kaçınılmayan kayıplar, bağlantı yerlerinden küçük sızıntılar şeklinde oluşur ve bunun oranı ise %3 -5 arasındadır. Yapılan araştırmalarda hacimsel olarak toplam su kayıpları içindeki idari kayıp oranı %20 -25 mertebesindedir. Fiziksel kayıpların gelir getirmeyen su(GGS) üzerindeki etkisi ise yaklaşık olarak %75-80 civarındadır. Bu değerlere göre gelir getirmeyen suyu aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz.
- Fiziki kayıplar
- İdari kayıplar
Fiziki kayıplar içmesuyu sistemlerindeki dağıtım ve iletim hatlarında, çeşitli faktörlere bağlı olarak meydana gelen arızalar sonucu sızıntı şeklinde suyun zemine karışması olarak ifade edilebilir. Yani, dağıtım sistemine verilen su abonelere ulaşmadan sızıntı şeklinde kaybolmaktadır. Bu sızıntılar gelir getirmeyen suyun en önemli kısmını oluşturmaktadır. Fiziki kayıplar önlenerek gelir getirmeyen suyun çok büyük bir bölümü geri kazanılabilir.
Bu kayıplar aboneler tarafından tüketilen ancak ücreti ödenmeyen suyu içermektedir. Bu kayıpların bir kısmı suyun sayaç tarafından doğru bir şekilde okunmaması veya sayacın hiç okuma yapmamasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca kaçak-yasadışı kullanımlar da bu sınıfta değerlendirilmektedir. Diğer taraftan yasal olup(okul, cami, hastane, devlet kurumları, park-bahçeler gibi) fatura ödemeyen aboneler de idari kayıp olarak tanımlanır.
Ülkemiz kullanılabilir su kaynakları bakımından fakir bir ülkedir ve son yıllarda artan iklim değişikliği ve kuraklıktan dolayı mevcut su kaynakları gün geçtikçe azalmaktadır. Bundan dolayı mevcut su kaynaklarının korunması ve en verimli şekilde kullanılması gerekmektedir. Su kaynaklarının israf olmasının en büyük nedenlerinden biri de gelir getirmeyen sulardır. Gelir getirmeyen su yönetimi yapılarak israfın önüne geçilebilir ve su kaynakları en verimli şekilde kullanılabilir.
Gelir getirmeyen su yönetimini sadece fiziki su kaçak tespiti olarak görmemek gereklidir. Fiziki su kaçak tespiti yapılmadan önce aşağıdaki adımlar izlenerek fiziki su kayıp kaçak tespitinin hem daha kolay hem de çok daha verimli sonuç vermesi sağlanabilir. Bu adımlar;
- Boru hatlarının tespiti
- Tespiti yapılan boru hatlarının haritalandırılması ve CBS’ye aktarılması
- Hidrolik modelleme
- Basınç yönetim alanları(BYA) ve Bölgesel ölçüm alanlarının(BÖA) oluşturulması
- Su kayıp kaçaklarının azaltılması
İçmesuyu hatlarında fiziki su kayıp kaçaklarının azaltılması çalışmasının yapılabilmesi için en önemli kısım boru hatlarının geçtiği konum ve güzergahının bilinmesi gerekmektedir. Kısaca borudaki su kaybının bulunabilmesi için ilk önce borunun nereden geçtiği bilinmelidir. Boru hattının konum ve güzergahının tespiti ile gelir getirmeyen su yönetimi çok daha hızlı ve verimli olacaktır.
Konum ve güzergahı tespit edilen boru hatlarının sürekliliği ve takip edilebilirliği için mutlaka haritalandırılarak coğrafi bilgi sistemine(CBS) aktarılmalıdır. Böylece boru hatlarının takip edilebilirliği kolaylaşarak fiziki su kayıp kaçaklarının azaltılması çalışmasında yol gösterici olacaktır. Ayrıca gelir getirmeyen su yönetimi adımlarından biri olan hidrolik modelleme için boru hattı haritaları gerekmektedir.
Hidrolik modelleme içmesuyu sistemlerinin hidrolik olarak analiz edilerek sistemin matematiksel bir modelinin oluşturulmasıdır. Gelir getirmeyen su yönetiminde hidrolik modelleme ile içme suyu sistemlerinin hidrolik davranışının analizi, sistemin izlenebilmesi, su kaçak tespiti ve basınç yönetimi amaçlanmaktadır. Hidrolik modellemenin oluşturulabilmesi için sahadaki mevcut boru hatlarının haritalandırılması çok önemlidir.
İçmesuyu boru hatları yeraltında oldukça karmaşık ve kilometrelerce uzunlukta olan yapılardır. Bu kadar uzun ve karmaşık yapılarda fiziki su kaçak tespit çalışmaları yapmak oldukça zaman alan ve maliyet gerektiren çalışmalardır. Fiziki kayıpların azaltılmasının hem daha kolay hem de çok daha verimli yapılabilmesi için boru hattı sisteminde bölgesel ölçüm alanı(BÖA) ve basınç yönetim alanı(BYA) oluşturmak gerekmektedir. Böylece gelir getirmeyen su yönetimi daha verimli ve kolay olacaktır. 
Fiziki su kayıpları gelir getirmeyen suyun en büyük ve en önemli kısmını oluşturmaktadır. Gelir getirmeyen su yönetiminin başarıya ulaşabilmesi için fiziki su kayıplarının önüne geçmek gerekmektedir. Su kayıp kaçaklarının azaltılması ile birçok kazanım sağlanmaktadır. Bunlardan bazıları;
- Mevcut su kaynaklarının israf olması önlenerek geleceğin suyunu koruması
- Kanalizasyon hatlarına karışan içmesuyunun önüne geçilerek arıtma tesislerinin iş yükünün azaltılması ve daha verimli çalışmasının sağlanması
- İçmesuyu hatlarının düzenli çalışmasını sağlayarak tüketiciye kaliteli hizmet sağlanması
- İçmesuyu hatlarının verimli çalışmasını sağlayarak oluşabilecek maliyet ve zaman kaybının önüne geçilmesi
